Μια απρόσμενη συνάντηση

Ήταν ένα ανοιξιάτικο μεσημέρι του 1971 όταν ο Αμερικανός ιστορικός της επιστήμης Loren Graham, αποκαμωμένος από την έρευνα που έκανε στις βιβλιοθήκες της Μόσχας και στα αρχεία της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών, για το νέο βιβλίο του, άρχισε να βαδίζει προς το «Σπίτι των Επιστημόνων«, όπου-εκμεταλλευόμενος τα προνόμια που του έδινε ένα πρόγραμμα πολιτιστικών ανταλλαγών ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ, θα μπορούσε να προσφέρει στον εαυτό του, ένα καλό και φθηνό γεύμα. Ο Graham ήδη […]

N. I. Vavilov ένας μάρτυρας της Γενετικής

N. I. VAVILOV, A MARTYR OF GENETICS 1887—1942 TH . DOBZHANSKY Columbia University Journal of Heredity (1-8-1947) Οι βιολόγοι σε όλον τον κόσμο για μια σχεδόν δεκαετία ανησυχούν για την τύχη του N. I. Vavilov, του διαπρεπέστερου ίσως Ρώσου γενετιστή. Το εύρος της τραγωδίας του ανθρώπου αυτού έγινε γνωστό μόλις πρόσφατα. Είναι πια καθαρό πως η γενετική οφείλει να αποδώσει φόρο τιμής στη μνήμη του, όχι μόνο διότι η έρευνα και η εργασία του στην […]

Roman Vishniac: Ένας βιολόγος, που οι φωτογραφίες του άφησαν βαθύ ίχνος στον οπτικό πολιτισμό μας

Tο όνομα Roman Vishniac μπορεί να μην λέει πολλά στους μη ασχολούμενους επισταμένως με την Τέχνη της φωτογραφίας. Τις φωτογραφίες του όμως, δεν μπορεί κάπου, κάποτε οι περισσότεροι τις έχουμε δει. Το φωτογραφικό και κινηματογραφικό έργο του Vishniac, που θεωρείται ως ένας από τους κορυφαίους φωτογράφους καλύπτει την περίοδο από το 1920 ως και τη δεκαετία του 70. Στο έργο αυτό περιλαμβάνονται εικόνες από τον μικροσκοπικό έμβιο κόσμο και εικόνες που απαθανάτισαν την καθημερινή ζωή και […]

Τα παιδιά του αύριο

Το 1934 προβλήθηκε στις αμερικανικές αίθουσες κινηματογράφου ένα φίλμ που έφερε τον τίτλο: “Τα παιδιά του Αύριο”. Σκηνοθέτης του ήταν ο Crane Wilbur, ένας ηθοποιός ταινιών του βωβού και ομιλούντος κινηματογράφου, αλλά και επίσης ένας παραγωγικός συγγραφέας και ηθοποιός. Το σενάριο της ταινίας-που ήταν η πρώτη ομιλούσα ταινία του σκηνοθέτη, είχε συγγραφεί από τον Wallace Thurman, έναν ριζοσπάστη και αντισυμβατικό αφροαμερικανό συγγραφέα τα έργα του οποίου κατήγγειλαν τις διακρίσεις κατά των μαύρων.  Στην ταινία αυτή, […]

Μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι… (Ένα σχόλιο για το “Πρόγραμμα Σπουδών” της Βιολογίας Γ΄Λυκείου)

Μετά από κυοφορία δύο και περισσότερων ετών, το Ι.Ε.Π. ανακοίνωσε το “Πρόγραμμα Σπουδών” για τα μαθήματα της Γ’ Λυκείου, και συνεπώς και της Βιολογίας. «Πρόγραμμα Σπουδών» ένας μεγαλεπήβολος στ’ αλήθεια όρος, για να ονομαστεί ένα οκτασέλιδο παράθεσης εξεταστέας ύλης, διανθισμένο με μερικές παιδαγωγικές και διδακτικές προθέσεις, συνταγμένες σε απρεπή Ελληνικά για δημόσιο έγγραφο, και με πλήθος εννοιολογικών ασαφειών, ακυριολεξιών, λογικών σφαλμάτων, καθώς και χαρακτηριστική απουσία ενιαίου άξονα που να το διατρέχει. Το έγγραφο αυτό, που […]

Η βιολογία στο εκπαιδευτικό σύστημα της ναζιστικής Γερμανίας

Σε μια χώρα της οποίας κυρίαρχο δόγμα ήταν η ρατσιστική ιδεολογία, μόνο παράδοξο δεν είναι πως η βιολογία, ή καλύτερα η «βιολογία», μαζί με την ιστορία και τη φυσική αγωγή περιλαμβανόταν στα μαθήματα που είχαν περίοπτη θέση στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που τηρούσαν απαρέγκλιτα οι εκπαιδευτικοί, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της Εθνικής Σοσιαλιστικής Ένωσης Εκπαιδευτικών, του βραχίονα δηλαδή του ναζιστικού καθεστώτος με το οποίο εξασφαλιζόταν η  ιδεολογική συγκρότηση και πειθαρχία των εκπαιδευτικών. Ότι η διδασκαλία […]

Για τις επαγγελματικές-επιστημονικές ενώσεις ο λόγος

Έχω έναν φίλο που χρόνια τώρα, παρά τις ματαιώσεις και τις διαψεύσεις, υποβάλλει απτόητος στην επαγγελματική ένωση στην οποία ανήκει, προτάσεις και σχέδια για τη βελτίωση της οργάνωσής της και τη δράση της.Όποτε λοιπόν μου στέλνει τις παρεμβάσεις του στην ένωση, για να μου ζητήσει τη γνώμη μου, έρχομαι στη δύσκολη θέση να μην τις υποδέχομαι με τον ενθουσιασμό που ο ίδιος πιθανώς επιθυμούσε. Αιτία της ασυγκίνητης στάσης μου δεν είναι πως ο φίλος λέει […]

Νεκρές γλώσσες;

Τελευταία ημέρα της εβδομάδας, τελευταία ώρα της ημέρας και παρόλο που ο δάσκαλος είναι κουρασμένος από τις ώρες που έχουν προηγηθεί, συνεχίζει να παρακινεί τους μαθητές του να προσέξουν, μπας και καταφέρει να κερδίσει κάτι στη μισή ώρα που απομένει μέχρι να χτυπήσει το κουδούνι. Το μάθημα αφορά στους αμυντικούς μηχανισμούς και παρά τη μεγάλη σημασία του, ό,τι μέσο δοκίμασε για να τραβήξει το ενδιαφέρον των μαθητών του, έχει αποτύχει. Οι ερωτήσεις που κάνει πέφτουν […]

Το ψάρεμα στα Ελληνικά Ακρογιάλια

Υπάρχουν στιγμές που χαίρεσαι πως βρίσκεσαι σε αυτήν την χρονική φάση της ιστορίας της ανθρωπότητας, για το λόγο ότι μπορείς να απολαμβάνεις και να επωφελείσαι από το πλέον συκοφαντημένο δώρο της, την Τεχνολογία. Μια από αυτές τις στιγμές ήταν όταν διάβασα μια ανάρτηση της παλαιάς φίλης και καθηγήτριας στον τομέα Ζωολογία του Α.Π.Θ. Ελένης Βουλτσιάδου στην οποία παρουσίαζε ένα βιβλίο, κόσμημα της ελληνικής βιβλιογραφίας που εκδόθηκε το 1941 και έφερε τον τίτλο: Το Ψάρεμα στα […]

Ένας κομψός νηματώδης

Σε προηγούμενες δημοσιεύσεις μας, είχαμε παρουσιάσει δύο από τους αφανείς ήρωες της εργαστηριακής έρευνας, την Drosophila melanogaster και την Ε. coli. Δικαιωματικά λοιπόν σειρά πρέπει να πάρει ένας σχετικά νεοφερμένος μέτοικος των εργαστηρίων βιολογίας ο οποίος όμως στα 40 χρόνια της ιστορίας του ως πειραματικό υλικό έχει καταφέρει να αναδειχθεί ως: – Ο πρώτος πολυκύτταρος οργανισμός του οποίου αλληλουχοποιήθηκε πλήρως το γονιδίωμα (Οκτώβριος 2002). – Ο μοναδικός πολυκύτταρος οργανισμός του οποίου συντάχθηκε το διάγραμμα που παρουσιάζει […]

Escherichia coli, μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα αλλά με μεγάλη προσφορά στην εργαστηριακή έρευνα

Συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στα δημοφιλή πειραματικά υλικό, περνώντας στην Escherichia coli, έναν πραγματικό Ιανό του κόσμου των μικροβίων,  καθώς η γενναιοδωρία του, προς εμάς και τις υποθέσεις μας (έρευνα, παραγωγή προϊόντων), συνυπάρχει με την απειλητική ως και θανατηφόρο δράση του. Την συναντήσαμε λοιπόν σε μια από τις σχετικά πρόσφατες κατοικίες της, ένα εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας, και τις θέσαμε τις γνωστή ακολουθία ερωτήσεων, στις οποίες απήντησε με προθυμία. –Ποιο είναι το όνομά σας; Ο άνθρωπος που […]

Οι αφανείς πρωταγωνιστές της εργαστηριακής έρευνας

Θα μπορούσατε να φανταστείτε τον Mendel να διασταυρώνει… πλατάνια προκειμένου να εξαγάγει τους νόμους της κληρονομικότητας ή τον Morgan να διασταυρώνει… ελέφαντες για να διερευνήσει τη φυλοσύνδετη κληρονομικότητα; Φυσικά όχι. Αν μη τι άλλο, ο χρόνος και ο χώρος που χρειάζεται για να αναπαραχθούν οι οργανισμοί αυτοί, τους κάνουν παντελώς ακατάλληλους ως υποψήφια πειραματικά υλικά. Αντί λοιπόν για ελέφαντες και πλατάνια στη βιολογία χρησιμοποιούνται οργανισμοί, που αν και στην καθημερινή ζωή μπορεί να περνούν απαρατήρητοι, […]

Καλύτερα ένα κακό σχέδιο, παρά κανένα…

Ο κ. Φωτεινός είναι λάτρης της επιστημονικής φαντασίας και είναι ακράδαντα πεπεισμένος πως αυτό το είδος λογοτεχνίας προάγει την επιστήμη. Συνηθίζει μάλιστα, όποτε υποκρίνομαι πως αμφιβάλω για το όφελος ιστοριών στις οποίες κανένα περιστατικό, δεν είναι πραγματικό και τεκμηριωμένο, να μου υπενθυμίζει μια ρήση του Ray Bradbury, του συγγραφέα του Fahrenheit 451, σύμφωνα με τον οποίο: «Οτιδήποτε έχουμε ονειρευτεί είναι μυθοπλασία και οτιδήποτε έχουμε επιτύχει είναι επιστήμη, ενώ όλη η ανθρώπινη ιστορία δεν είναι τίποτε άλλο και […]

Ένας καταραμένος ποιητής και ένας εξέχων βιολόγος για τη δύναμη της παρατήρησης

Tο SMS που μου είχε στείλει ο κ. Φωτεινός ήταν σαφές και δεν επιδεχόταν αντίρρηση: Σήμερα στις 11 το πρωί στο γνωστό μας καφέ. Για να γνωρίσεις δύο εξαιρετικά κείμενα για τη σημασία της παρατήρησης στην Τέχνη και στην Επιστήμη! Επειδή γνώριζα πως  ο αποστολέας του ποτέ δεν υπερέβαλε σε κάτι που τον εντυπωσίαζε και χαιρόταν να μου γνωστοποιεί, δεν δίστασα στιγμή και του απάντησα με ένα σύντομο ΟΚ. Τροποποίησα λοιπόν το πρόγραμμα του σαββατιάτικου πρωινού, ώστε να συμπεριλάβει […]

O κ. Φωτεινός και οι μοριακοί αισθητήρες

Θυμάσαι το παραμύθι με τους “τρεις πρίγκιπες του Σερεντίπ” που σου είχα διηγηθεί, άκουσα τον κ. Φωτεινό να μου λέει από την άλλη άκρη του σύρματος. Ποιο του απήντησα. Αυτό του Κίπλινγκ που μου είπατε προσφάτως; Όχι, όχι αυτό. Αυτό που λες είναι το παραμύθι για το πώς έγινε η προβοσκίδα του ελέφαντα. Δεν αναφέρομαι σ΄αυτό. Σου μιλώ για το παραμύθι από το οποίο προέκυψε η λέξη serendipity, που χαρακτηρίζει κάθε τυχαία και απροσδόκητη επιστημονική […]